NS 202010449 project De beschermende effecten van sociale beloning op verslaving

Alcohol- en rookverslaving vormen een groot probleem in onze maatschappij; jaarlijks sterven er in Nederland 20.000 mensen aan de gevolgen van roken en circa 1800 mensen aan alcohol-gerelateerde ziektes. Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018 is 9,4% van de totale ziektelast in Nederland toe te schrijven aan roken (en is daarmee de grootste factor) en 1,5% aan overmatig alcoholgebruik (komt hiermee op de vierde plaats). Een belangrijk kenmerk van verslaving is de voortdurende drang om het middel te gebruiken ondanks de enorme schade die het berokkent aan het individu (compulsief gebruik). Een andere belangrijke factor is de terugval in gebruik na abstinentie, veroorzaakt door blootstelling aan middel-geassocieerde omgevingsprikkels. De huidige behandelingen tegen verslaving zijn weinig effectief. Wij denken dat een belangrijke reden hiervoor is dat er verschillende zienswijzen bestaan over wat verslaving is. Aan de ene kant is er het beeld van een chronische hersenziekte die met medicatie bestreden moet worden; aan de andere kant is er het beeld van een slechte gewoonte die weer kan veranderen onder invloed van sociale factoren. Wij willen proberen een brug te slaan tussen deze ogenschijnlijk contrasterende beelden door verslaving te zien als een gedrag met zowel sociale als biologische oorzaken. Recent dierexperimenteel onderzoek naar opiaten laat namelijk zien dat wanneer ernstig verslaafde dieren de wederzijds exclusieve keuze krijgen tussen een sociale beloning (zoals een korte tijd om nauw om te gaan met een soortgenoot) of een verslavend middel, ze kiezen voor de sociale beloning en dat herhaalde sociale interactie ook de kans op terugval sterk vermindert (Venniro et al., 2018 Nat. Neurosci). In dit onderzoeksvoorstel willen wij proberen om deze bevindingen door te trekken naar alcohol- en rookverslaving en te begrijpen hoe sociale beloning ingrijpt op de hersenprocessen die deze verslavingen in stand houden. Deze nieuwe wetenschappelijke inzichten zouden een belangrijke stap kunnen zetten naar een totaal andere manier van behandeling van alcohol en rookverslaving met veel meer nadruk op sociale componenten.