NTS 20209367 Nanobodies voor het zichtbaar maken en doelgericht behandelen van kanker

Kanker is nog altijd een groot gezondheidsprobleem. Door de vaak late ontdekking en een gebrek aan behandelmogelijkheden zonder schadelijke bijwerkingen eist de ziekte jaarlijks veel levens. Hoewel er al jarenlang aan de ontwikkeling van nieuwe behandelingen wordt gewerkt, worden in de kliniek nog voornamelijk de standaardtherapieën toegepast, d.w.z. opereren, chemotherapie, radiotherapie, of een combinatie daarvan. Opereren heeft meestal de voorkeur, tenzij de tumor te groot is, zich heeft verspreid naar andere organen of zich dicht bij kwetsbaar weefsel bevindt waarvan de functie kan worden aangetast als er in het gezonde weefsel wordt gesneden. Chemotherapie is zeer krachtig en heeft de voorkeur wanneer de kanker zich naar andere organen heeft verspreid. Maar doordat er ook gezonde cellen worden gedood heeft deze therapie veel bijwerkingen. Bij radiotherapie worden patiënten plaatselijk blootgesteld aan hoge stralingsniveaus om de kankercellen te doden. Hierbij worden echter ook gezonde cellen beschadigd. In veel gevallen keert de kanker terug. Dit kan komen doordat kankercellen ongevoelig zijn geworden voor de chemotherapie of bestraling, of doordat bij de eerste behandeling niet alle kankercellen konden worden verwijderd of gedood. Nanobodies zijn kleine antilichaamfragmenten. Ze zijn ongeveer tien keer kleiner dan gewone antilichamen, en - net al gewone antilichamen - kunnen bepaalde nanobodies stevig binden aan eiwitten die voornamelijk op
kankercellen voorkomen. Ook kunnen ze als dragers van (i) contraststoffen en (ii) geneesmiddelen fungeren. Vergelijkbaar met een postbode die een pakketje aflevert op het juiste adres, zouden nanobodies selectief (i) een lichtgevende stof (voor het zichtbaar maken van de tumor) of (ii) een celdodend middel (voor therapie) kunnen afleveren aan kankercellen. Uit studies met muizen en enkele onderzoeken bij mensen is gebleken dat nanobodies inderdaad zeer goede kandidaten zijn voor het zichtbaar maken van tumoren en doelgerichte kankertherapie. Dit komt door hun zeer sterke binding aan eiwitten die voornamelijk op kankercellen aanwezig zijn, hun kleine formaat, hun zeer goede verdeling over weefsels en hun snelle verwijdering uit het lichaam in ongebonden vorm. Het algehele doel van dit project is het verzamelen van meer bewijzen die de ontwikkeling van deze nanobodies ondersteunen, zodat ze vervolgens in onderzoeken bij mensen kunnen worden gebruikt voor het zichtbaar maken en doelgericht behandelen van kanker. Het project bestaat uit drie delen met elk een eigen doelstelling. Deel 1 heeft tot doel om bij muizen te testen hoe goed nieuw ontwikkelde  nanobodies worden opgenomen en vastgehouden in tumoren. Dit met het oog op hun bruikbaarheid voor het zichtbaar maken van tumoren. Door tumorcellen zichtbaar te maken met nanobodies kan een betere diagnose worden gesteld om een optimale behandeling te kiezen, en wordt het mogelijk om bij
operatieve behandeling tumoren volledig te verwijderen. De doelstelling van deel 2 is het testen van deze nanobodies bij verschillende soorten kankertherapieën, om vast te stellen of de nanobodies die zich ophopen in tumoren ook in staat zijn om geneesmiddelen af te leveren die de tumorcellen doden. Ten slotte willen we in deel 3 de effecten van enkele van deze therapieën op het immuunsysteem onderzoeken, om na te gaan of kankertherapieën in de toekomst nog krachtiger kunnen worden gemaakt door therapieën te combineren. Het is belangrijk dat ook het immuunsysteem wordt geactiveerd en de kankercellen gaat bestrijden, waarbij een geheugen wordt gecreëerd dat uitzaaiing en terugkeer van de kanker voorkomt.